अत्यस्राक्षीः (अति + सृज् धातु ) means to reject , परित्याग  When सृज् (तुदादिः परस्मैपदी ) dhatu...

These two dhatus वच् and ब्रू have many similar forms, so it creates confusion during its usage. We...

सन्प्रत्ययः (इच्छार्थकः - desiderative) - यदि किसी क्रिया के करने की इच्छा होती है, तो उस...

What is meaning and origin of verse "Udyamen hi sidhyanti karyani (उद्यमेन हि सिद्ध्यन्ति कार्याणि)"? This verse is taken...

Why Vishnu is called Agrani (अग्रणीः)? Agrani  -  अग्रे नीयतेऽसौ (अग्र + नी + क्विप्) - the one who...

Why Vishnu is called Jitamanyu (जितमन्युः)? The word मन्युः means "Anger" जितमन्युः - जितः मन्यु: येन स:...

How word called Tandava (ताण्डवः) is derived? The word ताण्डवः is formed  - { तण्डु + अण् suffix }

How this word "Sita (सीता) " is derived ? word सीता  is formed from { सि dhatu + क्त​...

'मीढ्वस्'  word is formed from Sanskrit dhatu (धातु:) -  मिहँ सेचने ( to sprinkle) when मीढ्वस्  is used as मीढ्वस् +...

Why Draupadi is called as Yagyaseni (याज्ञसेनी) ? याज्ञसेनी (Yajnaseni ) -  means a women born from Yajnasena

What basis the sequence of Radha-Krishna (राधा-कृष्ण) is arrived? As per Sanskrit grammar, there is sutra in द्वन्द्व समास...

How Veda Vyas (वेद व्यास) got his name ? It is mentioned in Mahabharata Adi Parva chapter 63 verse...

सं + नि + अस् + घञ् ( प्रत्यय ) = सन्न्यास सं + न्यास ( putting away )...

Adhyatam (अध्यात्म)    -  अधि ( to know ) + आत्मन् ( self ) - to know the self 

These meaning is taken from Adi Shankaracharya commentary of Brihadaranyaka Upanishad 1.3.1 स्वेषु एव असुषु रमणात् सुरेभ्य:

शूर्पणखा - शूर्पाणि इव नखाः यस्याः सा शूर्पणखा (बहुव्रीहि समास ) शूर्प  means  winnowing basket Supankha...

अन्तर्यामी ( अन्तर्मध्ये यमयति स्वस्व कार्य्येषु इन्द्रियादीनि नियोजयति ) - one who resides in the body and direct senses towards their actions.

मनोजवम् -   (मनस इव जवोऽस्य  ) - the one who has speed (जव)  as mind ( मन)

What is the meaning of Krishna ? कृष्णवर्णात्मकत्वाद्वा कृष्ण:  - Due to his black color (कृष्ण वर्ण) , He...

What is the meaning of Vishnu (विष्णुः) ? विष्णुः ( Vishnu)  is made of  विष् धातु (to pervade, to spread)...

Why Indra is called as Shatakratu ( शतक्रतु ) ? As mentioned in Mahabharata Shantiparva Chapter 33 verse 39 ...

Word गो: has many meanings like वाणी / वेदः, धरा, धेनुः, इन्द्रियं ( speech, earth, cow, senses ) गोविन्दम्...

ब्रह्मचर्य्यं त्यक्त्वा यो गृहाश्रमं गतः स स्नातकः   Those who left brahmacharya( studies ) and they have progressed to married life are called स्नातक ( graduate...

This word "ऋषिकेश"  was formed due to wrong pronunciation of original word "हृषिकेश"   हृषिकेश (Hrishikesh) means the Lord of senses, Vishnu   हृषीकाणाम् (इन्द्रियाणाम्) ईश: हृषीकेशः ( षष्ठी...

एकरात्रं तु निवसन्नतिथिर्ब्राह्मणः स्मृतः । अनित्यं हि स्थितो यस्मात् तस्मादतिथिरुच्यते ॥   A Brāhmaṇa staying for a single night and whose date of coming is not fixed,...

Sutra - माङि लुङ्  meaning - माङ्-अव्ययस्य उपस्थितौ धातोः लुङ्लकारः भवति (In presence of the अव्यय माङ्, लुङ्लकारः is used.)       लुङ् लकार - which is used...

Hastinapur ( हस्तिनपुरम् ) - name of a city founded by king Hastin, said to be situated some fifty miles north-east of the modern...

उदाहृ - To relate, narrate, declare, announce, To say, speak, utter;  उद + हृ (लिट्लकारः , परस्मैपदम् )    Occurrences of the word -  Purusha Suktam - धा॒ता पु॒रस्ता॒त्...

अजादी गुणवचनादेव - 5.3.58   "अतिशय" (when comparing qualities) अस्मिन् सन्दर्भे विहितौ "इष्ठन्" तथा "ईयसुन्" एतौ अजादिप्रत्ययौ केवलम् गुणवाचिभ्यः शब्देभ्यः एव विधीयन्ते । एतयोः द्वौ प्रत्ययौ (...

सूत्र - तस्य समूह:   षष्ठीसमर्थात् शब्दात् समूहस्य निर्देशं अण् प्रत्ययः भवति । 1. काकानाम् समूहः (काक + अण्) = काकम् 2. बकानाम् समूहः (बक + अण्) =...

महानुभाव means "Those who make great impact" ( महान् अनुभावः येषां ते )   अनुभावः means impact   महानुभावः - अनु + भू+ णिच् करणे अच् प्रत्यय  

Some philosophers interpret Vedanta and suggested that Atman ( soul ) move within four state. ( walking, dream, deep sleep , turiya)   So the fourth...

As mentioned in Brihadaranyaka upanishad ( बृहदारण्यकोपनिषद् 2.5.18) स वा अयं पुरूषः सर्वासु पूर्षु पुरिशयो नैनेन किञ्चनानावृतं नैनेन किञ्चनासंवृतम् ।। Explanation -  पुरिशेत इति पुरिशयः सन् पुरूष इत्युच्यते Because...

When king Prithu performed 100 Asavmedhyagya , than due to jealously Indra stole his horse used in the yagya. As mentioned in Srimad Bhagavat Puran...

सत्यं ब्रूयात् प्रियं ब्रूयात् न ब्रूयात् सत्यमप्रियं।प्रियं च नानृतं ब्रूयात् एष धर्मः सनातनः॥ - Manu Smriti 4.138

How does the 'गोविन्द' word originated ? गोभिर्वाणीभिर्विन्दते , वेत्ति वेदान्तवाक्ययैरिति वा गोविन्दः ! The one who is known by "गो" (वाणी, speech) or by the...

This story is taken from Panchatantra (पञ्चतन्त्र) and is called as क्षपणक–कथा kṣapaṇakaḥ (क्षपणक) means a  monk of Jain or...